آداب و رسوم کردهای ایران
آداب و رسوم مناطق مختلف ایران و اقلیت های مختلف متفاوت و بسیار زیبا هستند که در کمتر کشوری شما می توانید این چنین تنوعی در اقلیت های آنها پیدا کنید این تنوع ناشی از هوش بالای مردمان ایران زمین و اهمیت بالایی که برای روابط اجتماعی خود قائل هستند می باشد آداب و رسوم کردهای ایران یکی ازجذاب ترین آنها می باشد که با مطالعه آن می توانید پی به نکات بسیاری ببریدکردها یکی از اقلیت های ایران زمین هستند که در مناطق مرزی به پاسداری این مرز و بوم می پردازند آنها با رشادت هایی که داشته اند همیشه کشور عزیزمان را از گزند دشمنان ایمن نگه داشته و به رشد و شکوفایی اقتصاد کشور با دامداری و کشاورزی کمک شایانی کرده اند. این مردم آیین و رسوم خاص و جذابی برای خود دارند که نشان دهنده اصالت آنهاست. اما مناطق سکونت آنها مملو از نعمت های بیشمار الهی است که هر ساله گردشگرهای زیادی را به خود جلب می کند اما در این مقاله به آن نمی پردازمو سعی می کنم در مقالات آینده آنها را به شما عزیزان معرفی کنم.واما آداب و رسوم کردها. همان طور که گفتم مناطق مختلف کشورمان آداب و رسوم مختلفی دارند و کردها یکی از این رسوم منحصر به فرد را به خود اختصاص داده اند اما جالب است بدانید که باز هم تنوع آنقدر زیاد است که در بین آنها هم آداب و رسوم متفاوتی وجود دارد به عنوان مثال در پاوه در استان کرمانشاه تکیه خالصی هر هفته برقرار می شود و در اورامانات هم هر ساله جشن پیر شالیار برگذار می گردد و اما با ما همراه باشید تا به بررسی آداب و رسوم این مناطق یعنی مناطق کرد نشین بپردازیم.
کردها، از نسل دلا‌وران ایران زمین
کردستان یعنی سرزمین کردها با وسعتی معادل 203و28 کیلومترمربع در غرب ایران و در مجاورت بخش شرقی کشور عراق قرار دارد.
این استان که در دامنه‌ها و دشت‌های پراکنده سلسله جبال زاگرس میانی قرار گرفته است از شمال به استان‌های آذربایجان غربی و زنجان ، از شرق به همدان و زنجان، از جنوب به استان کرمانشاه و از غرب به کشور عراق محدود است.در حال حاضر استان کردستان با مجموعه شهرها، روستاها و عشایری که در اقصی نقاط آن پراکنده شده و استقرار یافته‌اند به یکی از نواحی در حال توسعه غرب کشور تبدیل شده و از پتانسیل‌های توریستی و تفرجگاهی قابلتوجهی برخوردار است.از آنجا که تنوع اقلیمی همراه با سایر شرایط مناسب، از جاذبه‌های مهم در صنعت جهانگردی به شمار می‌رود و جهانگردان خواهان دمای مطلوب و مطبوعی 22-25( درجه سانتی‌گراد) هستند، استان کردستان به ویژه در فصول بهار و تابستان از این نظر بسیار مناسب و دارای قابلیت‌های جهانگردی ویژه است.کردها مردمانی آریایی نژادند که چندین هزار سال قبل از میلاد به این منطقه مهاجرت کردهاند.
استان کردستان به لحاظ موقعیت جغرافیایی، خصوصیات آب و هوایی و قدمت تاریخی و سایر مشخصات منطقه‌ای و قومی از فضای روستایی جذابی به ویژه برای گردشگران و ایرانگردان برخوردار است. بخشی از مناطق روستایی این استان تحت تاثیر شیوه زیست عشایری و کوچ‌نشینی است که این نوع زیست جلوه‌های ویژه‌ای از زندگی مردم عشایر کردستان را به نمایش می‌گذارد.در این جا به موارد مهمی از فضاهای روستایی جذاب استان کردستان اشاره می‌کنیم.
اورامانات تخت کجاست؟
روستای (اورامانات تخت) مرکز دهستان اورامانات در جنوب غربی شهرستان مریوان قرار دارد و جاده‌ای به طول 75 کیلومتر آن را به شهر مریوان متصل میکند. این روستا در دره‌ای شرقی - غربی و در شیب تندی رو به روی یال شمال کوه (تخت) واقع شده است. خانه‌های روستا کلا از سنگ و اغلب به صورت خشکهچینی و پلکانی ساخته شده است. آب و هوای آن در فصول تابستان و بهار بسیار مطبوع و در زمستان بسیار سرد است.روستای اورامانات تخت از جمله فضاهای جذاب روستایی کردستان است که علاوه بر زیبایی چشم‌اندازها، به دلیل اجرای همه ساله مراسم بسیار باستانی و حیرت‌انگیز (پیر شهریار) قابلیت‌های ارزشمند جهانگردی ویژه دارد.آتشگاه‌های باقی مانده منطقه نشان میدهد که مردم این ناحیه پیش از گرویدن به دین اسلام، زرتشتی بوده‌اند.
طبیعت بکر
طبیعت (اورامان) بکر و بسیار زیباست. آداب و رسوم این ناحیه به موجب موقعیت سخت اقلیمی تقریبا دست نخورده باقی مانده است و از یادگارهای باستانی به حساب می‌آید. از معابد بسیار مورد احترام مردم این ناحیه آرامگاه پیر شهریار اورامی صاحب کتاب معرفت پیر شهریار است.هر ساله مراسمی در کنار این آرامگاه برگزار می‌شود. پیر شهریار که به (پیر شالیار) نیز معروف است، به روایتی از مقدسین زرتشتی پیش از اسلام است.این مراسم در اواخر تابستان و به مدت یک هفته انجام می‌شود. مردم منطقه ابتدا در فصل تابستان، گردوهای درخت‌ها را می‌چینند و خشک میکنند. سپس در زمان انجام مراسم، بچه‌ها به نمایندگی از جانب چند تن از بزرگان منطقه به در منازل رفته و جهت تهیه آش مخصوص از مردم آرد و گوشت قربانی (گوسفند یا گاو) و مواد لازم دیگر جمع‌آوری نموده و در ظروف خالی، تعدادی گردو می‌ریزند. سپس با آرد جمع‌آوری شده نان می‌پزند و مقداری از گردوهای ساییده شده را با خمیر نان مخلوط میکنند.
معمولا خانم‌ها هر روز به میزان قابلتوجهی نان می‌پزند و در اختیار مردان جهت صرف ناهار و شام قرار می‌دهند.
صبح زود تعدادی از مردان آشپز، دیگ‌ها را روی اجاق‌ها گذاشته و مقدار زیادی گوشت و سایر مواد داخل آنها می‌ریزند و آش مخصوصی می‌پزند و هنگام ناهار و شام بین اهالی تقسیم میکنند.هر روز پس از صرف ناهار، مردها روی پشت‌بام وسیع یکی از منازل به رقص‌های گروهی عرفانی می‌پردازند. شیوه اجرای این رقص بدین شکل است که کلیه مردها دست‌ها را به کمر یکدیگر حلقه میکنند و آرام می‌چرخند و تعدادی مابین 3 تا 8 نفر نیز در وسط گروه رقص، دایره‌وار می‌چرخند و مرتبا سرهایشان را تکان می‌دهند تا از خود بی‌خود شوند. پس از پایان رقص، شب هنگام وارد خانه‌ای که گویا خانه پیر بوده میشوند و به خواندن اشعاری در وصف پیر می‌پردازند و آن گاه لنگه کفشی را که در صندوق یکی از اتاق‌هاست و معتقدند به پیر شالیار تعلق داشته، از صندوق در می‌آورند و دست به دست می‌دهند و با احترام خاصی دوباره در صندوق می‌گذارند.روز آخر انجام مراسم، نان و ماست تهیه میکنند و به صورت گروهی به سمت آرامگاه پیر می‌روند. آنها معتقدند خوردن نان و ماست روز آخر تبرک است. غروب همان روز (روز هفتم) مراسم پایان می‌پذیرد.
صنایع دستی کردستان
صنایع دستی استان کردستان متنوع است و تهیه و تولید انواع آن از دیرباز رایج بوده است. موج و جانماز (موج در منازل به عنوان رختخواب پیچ و جانماز جهت ادای فریضه نماز مورد استفاده قرار می‌گیرد)، شال، جاجیم، گلیم، گلیمچه و قالی همگی از صنایع دستی استان به شمار می‌روند.موسیقی بومی: موسیقی کردی یکی از بارزترین ویژگیهای فرهنگی قوم کرد است. طراوت و شادابی فضای عرفانی نیمی از خصوصیات آن است.موسیقی مذهبی نوعی از موسیقی کردی محسوب می‌شود که در مناسبت‌های خاص مذهبی اجرا میشوند.
عید بعثت حضرت محمد(ص) و اعیاد دیگر مذهبی از جمله مناسبت‌هایی است که کردها معنویات قلبی خود را با نواختن دهل و دیگر آلات موسیقی به معرض نمایش می‌گذارند.رقص‌های محلی و بومی این استان هم در خور توجه است .این رقص‌ها در مراسم شادی و سرور اجرا می‌شود. رقص کردی عمدتا به شکل گروهی است و حرکات فیزیکی موزون و هماهنگی دلپذیری دارد. این رقص همراه با حرکات موزون از محتوا و مضمون خاصی برخوردار است و نشان‌دهنده باورها و خصوصیات قومی و فرهنگی مردم کرد است.به طور کلی استان کردستان از لحاظ فرهنگی سابقه بسیار جالب توجهی دارد که نظیر آن در سایر نقاط ایران کمتر دیده می‌شود. زبان، شعر، رقص، موسیقی و آداب و رسوم به جای مانده در این پهنه از سرزمین ایران قدمتی دیرینه دارد.
جمعیت کردها
جمعیت کردها در ایران، طبق آمار سال 1383 مرکز آمار ایران، رقمی بالغ برپنج میلیون و پانصد هزار نفر معادل 7 درصد ازکل جمعیت ایران است.
کردها، هویت خاص خود را دارند، هویتی که دارای مولفه‌های فرهنگی بسیاری است. در خلق و خوی مردم این دیار اگر کنکاش کنید، خواهید دید که آنان مردانی نترس، شجاع، ساده و مهمان‌نواز هستند. ساده‌دلی از صفات بارز کردهاست که ناشی از طبیعت زیبای کردستان است. می‌خواهیم به چند مولفه فرهنگی کردها اشاره کنیم.
لباس کردی و به طور کلی پوشاک کردی یکی از مولفه‌های هویتی کردهاست که گشادی و راحتی در تن از خصوصیات آن است... در لباس مردان سه خصوصیت بارز به چشم می‌خورد. (کروا) معادل کت، (پانتول) معادل شلوار و (پشتند) معادل کمربند، که البته سبک پوشش و فرم این پوشاک در مناطق مختلف فرهنگی کردستان متفاوت است. برای زنان علاوه بر روسری می‌توان به سیخمه یا کولیجه، کراس و کمربند اشاره داشت. همچنین تنوع رنگی در لباس‌های کردی بسیار چشم‌نواز است.علاوه بر این زبان کردی هم یکی از مولفه‌های هویتی فرهنگی کردهای ایران است. همان گونه که اشاره شد زبان کردی دارای تنوع زیادی در سبک گویش است.
داستان‌های کردی
فولکور کردی هم از غنای خاصی برخوردار است، در زبان کردی، داستان‌های شفاهی فراوانی وجود دارد که به شرح ماجراهای عشقی - حماسی و اغلب با رویکردی اخلاق‌گرایانه می‌‌پردازد. خج و سیامند، لاس و قرال، شور محمود، زنبیل فروش و... از جمله داستان‌های فولکوریک مردم کرد هستند که هر کدام بیانگر جلوه‌های خاصی از فرهنگ کردستان است، به عنوان مثال داستان (خج و سیامند) روایت دو دلداده است که نسبت فامیلی با هم دارند، دختر عمو، پسر عمو اما به دلیل اختلافات قومی که بین دو برادر وجود دارد، وصال آنها مشکل است و سرانجام در راه این عشق برفراز کوه‌چیا، آرارات، فنا میشوند. این داستان سرانجامی بسیار تراژدیک دارد که البته در نوع خود نهاد قداست عشق پاک است و این داستان و داستان‌های مشابه نشان میدهد که مفهوم عشق در بین مردم کرد، مفهومی متعالی است.
خانواده
خانواده اولین واحد اجتماعی است که شخص در آن فرایند فرهنگ پذیری و جامعه‌پذیری را آغاز میکند.شکل خانواده در میان کردها تا چند سال گذشته اغلب گسترده بود و همزمان با ورود مدرنیته به ایران بعد خانواده به صورت هسته‌ای درآمده است. زنان کرد از اعتماد به نفس بالایی برخوردارند و هم پای مردشان زندگی را به نحو احسن اداره میکنند. در زندگی عشایری کردها، نقش زن به خوبی احساس می‌شود... آنان کارهای سنگینی چون بستن و پیاده کردن بار و برپا کردن چادر، دوشیدن شیر، زدن مشک، تهیه انواع محصولات لبنی، تهیه هیزم، پختن غذا و نان، تمیز کردن خانه، دوخت و دوز، بافتن انواع قالی و جاجیم و پاره‌ای از کارهای فرعی کشاورزی از وظایف زن عشایری و روستایی کرد است... نگاهی به لیست این کارها میزان مقاومت زن کرد را نشان میدهد.
و اما مراسم ازدواج...
در روز عروسی تا سالیان پیش به دلیل مبارکی، روزهای دوشنبه و پنجشنبه را تعیین می‌‌کردند. مراسم عروسی کردها معمولا سه روز است که در این سه روز بساط شادی برپاست. خانواده داماد، مراسم ازدواج را برگزار و افراد فامیل، او را کمک مادی و معنوی میکنند. کردها در مراسم ازدواج‌شان، تمامی موارد ریز و درشت را رعایت میکنند تا مبادا کسی از خانواده‌های عروس و داماد، ناراحتی به دل بگیرد...
در پایان باید اشاره داشت که سرزمین کردستان، سرزمینی بکر با جاذبه‌های فرهنگی و توریستی است. همچنین دول غرب از دیرباز سعی در بوجود آوردن تفرقه در میان اهالی آنجا کردهاند، اما آنان همیشه توانستند مقابل این تفرقه‌ها ایستادگی کنند. کردها آریایی‌های دلاور این مرز و بوم هستند که در هشت سال دفاع مقدس مقابل دشمن ایستادگی کردند.